Ryś – poznajmy jego gatunki i podgatunki, które występują w Polsce i na świecie
W Europie jest największym przedstawicielem kociej rodziny. Rysie mają długie nogi, zwłaszcza tylne – dzięki nim potrafią wysoko skakać i biegać nawet w głębokim śniegu. Aby zaznaczyć swoje terytorium, drapią drzewa pazurami, zostawiając głębokie rysy w korze. Każdej nocy ryś przemierza stałymi szlakami kilka lub kilkanaście kilometrów w poszukiwaniu zdobyczy. Rzadko poluje z zasadzki – wbrew powszechnemu przekonaniu prawie nigdy nie czatuje na swą ofiarę na gałęzi, choć dobrze się wspina. Jeśli uda się upolować duże zwierzę (na przykład sarnę), którego nie można zjeść od razu, ryś przysypuje resztki liśćmi i ściółką (kopiąc tylnymi nogami, jak koty domowe przy zagrzebywaniu kuwety) i wraca do nich następnego dnia.
Malutkie rysie zaraz po urodzeniu są ślepe, nie mają zębów i przez dwa miesiące piją tylko mleko mamy. Jednak już za rok będą dorosłe i odejdą na poszukiwanie własnych terytoriów.
Rysie świetnie widzą nawet ciemną nocą. Ich duże oczy mają specjalną błonę, odbijającą światło – w ciemności świecą jak jasnozielone kulki i pewnie stąd wzięła się łacińska nazwa Lynx (od greckiego słowa oznaczającego „świecący”). Rysie potrafią biegać bardzo szybko, ale tylko na krótkie dystanse i biegają tylko wtedy, kiedy jest to konieczne – nie dla przyjemności. Oprócz długich nóg rysiom w polowaniu pomaga świetny wzrok i słuch (za to węch, jak większość kotów, mają przeciętny). Pędzelki na uszach, dzięki którym łatwo je rozpoznać, służą jako radary. Wyłapują i wyostrzają dźwięki, tak że ryś słyszy na przykład, jak zając obgryza gałązkę 50 metrów dalej.
W Polsce obecnie żyje około 200 rysi. W Polsce występują takie oto podgatunki rysia eurazjatyckiego:
1). Ryś karpacki – ma wyraźnie cętkowane futro. Zimą jest ono jaśniejsze niż latem. Spotkać go możemy w całych Karpatach, również w ich polskiej części (od Beskidu Żywieckiego po Bieszczady).
2). Ryś nizinny – jego sierść jest bardziej jednolita, na grzbiecie ciemna i stopniowo jaśniejąca aż do prawie białego brzucha. Zamieszkuje puszcze: Augustowską, Knyszyńską, Białowieską i Borecką. Na tym wielkim obszarze żyje zaledwie kilkadziesiąt osobników.
Należy też wiedzieć, że polskie rysie nie mają wrogów, ale są zagrożone wyginięciem z powodu zmniejszających się terenów łowieckich, kłusownictwa i dróg przecinających ich terytoria – rysie giną pod kołami samochodów. Dlatego też na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego możemy zobaczyć znaki ostrzegawcze: „Zwolnij Rysie!”.
Oto gatunki występujące na świecie:
1). Ryś eurazjatycki – osiąga wagę do 38 kilogramów. Długość jego ciała wynosi od 70 do 130 centymetrów, a wysokość do 70 centymetrów. Rysie te żyją na wolności do 17 lat, znów w niewoli trochę dłużej – ponad 20 lat. Najwięcej rysi żyje na Syberii. Możemy je też spotkać w Skandynawii, całych Karpatach i nielicznie – w Europie Zachodniej i na Bałkanach. Występują także w Azji Środkowej (Chiny, Mongolia, Kazachstan).
2). Ryś iberyjski – dawniej zamieszkiwał cały obszar Półwyspu Iberyjskiego. Obecnie na tym terenie żyje około 250 osobników. Jest mniejszy od rysia euroazjatyckiego. Jego futro jest szarożółte lub brązowawe, a cętki ciemnobrązowe lub czarne. Są one wyraźniejsze niż u rysia eurazjatyckiego i znajdują się po bokach ciała, w równoległych rzędach. Poluje na króliki, młode jelenie oraz dzikie kaczki.
3). Ryś rudy – możemy go spotkać w Ameryce Północnej, od południowej Kanady do północnego i środkowego Meksyku. Najchętniej poluje na króliki i zające, ale żywi się różnymi zwierzętami – od owadów i małych gryzoni, po jelenie. W mitologii Indian występuje jako nieuchwytny drapieżnik.
4). Ryś kanadyjski – zamieszkuje Kanadę i północ USA: Alaskę, Góry Skaliste i Krainę Wielkich Jezior. Jest dwa razy mniejszy od rysia eurazjatyckiego. Latem jego futro zmienia kolor na rudobrązowy, natomiast zimą przybiera odcień szary lub szarobrązowy. Cętki widoczne są tylko na brzuchu i wewnętrznej stronie łap. Gęste futro na łapach, zwiększa powierzchnię stóp, dzięki czemu rysie nie zapadają się w głębokim śniegu.
